نظرة المجاميع العراقية الى المشاكل السياسية الرئيسية والعالقات مع تركيا دراسة تعتمد على البحث الميداني

Transkript

1 Rapor No: 54 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA IRAQI GROUPS APPROACH TOWARDS MAIN POLITICAL PROBLEMS AND RELATIONS WITH TURKEY: A STUDY BASED ON FIELD RESEARCH نظرة المجاميع العراقية الى المشاكل السياسية الرئيسية والعالقات مع تركيا دراسة تعتمد على البحث الميداني ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES مركز الشرق االوسط للدراسات االستراتيجية -MIDDLE EASTERN TURKMEN PROGRAMME -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

2 IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA IRAQI GROUP S APPROACH TOWARDS MAIN POLITICAL PROBLEMS AND RELATIONS WITH TURKEY: A STUDY BASED ON FIELD RESEARCH نظرة المجاميع العراقية الى المشاكل السياسية الرئيسية والعالقات مع تركيا دراسة تعتمد على البحث الميداني Rapor No: 54 Rapor No: 13 Mayıs 2011 ISBN: Ankara - TÜRKİYE 2011 Bu raporun içeriğinin telif hakları a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

3 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Tarihçe Türkiye de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi () kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum, çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır. Ortadoğu ya Bakış Ortadoğu nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri, halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu daki sorunların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının ortak menfaatidir. Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ın Çalışmaları, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ; bölgesel gelişmeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir., web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle, raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır.

4 İçindekiler Takdim... 5 Özet Sünni Araplar Iraklı Sünni Arapların Temel Siyasal Sorunlara Bakışı Iraklı Sünni Arap Siyasiler ile Görüşme Notları Irak Arap Partisi Genel Başkanı Muhammed Azzavi ile Görüşme Selahattin Vilayet Meclisi Başkanı Ammar Yusuf Hammud ile Görüşme Selahattin Vilayet Meclisi Üyesi Muhammed Fevzi Nakip ile Görüşme Irak ve Kerkük ün En Güçlü Arap Aşiretlerinden Ubeydi Aşireti Siyasi Lideri ve Kerkük Arap Aşiretler Meclisi Başkanı Abdulrahman Murşit El-Asi ile Görüşme Şii Araplar Iraklı Şii Arapların Temel Siyasal Sorunlara Bakışı Iraklı Şii Arap Siyasiler ile Görüşme Notları Sadr Hareketi Üyesi ve Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Kusay Suheyl ile Görüşme Sadr Grubu Milletvekili Seyit Cevat ile Yapılan Görüşme Sadr Hareketi Meclis Sözcüsü ve Milletvekili Hasan A. Cubburi ile Görüşme Sadr Grubu Kerkük Temsilcisi Şeyh Raad El-Sakri ile Görüşme Irak İslami Yüksek Konseyi İlişkilerden Sorumlu Başkan Yardımcısı ve Eski Milletvekili Rıza Cevat Taki ile Görüşme Irak İslam Yüksek Konseyi Kerkük Temsilcisi Necat Hüseyin Hasan ile Görüşme Kürtler Iraklı Kürtlerin Temel Siyasal Sorunlara Bakışı Iraklı Kürt Siyasetçiler ile Görüşme Notları...33

5 3.2.1.Yekgirtu İslami Kürdistan (Kürdistan İslami Birliği) Partisi Genel Başkanı Selahattin Bahattin ile Görüşme Komal İslami Kürdistan (Kürdistan İslami Cemaati) Partisi Genel Başkanı Ali Bapir ile Görüşme KDP Kerkük Sorumlusu Salah Delo ile Görüşme KYB ye Bağlı Gele Kürdistan TV Genel Yayın Yönetmeni Cemal Hüseyin ile Görüşme Goran Hareketine Yakın Awene Gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni Asos Hardi ile Görüşme Türkmenler Irak Türkmenlerinin Temel Siyasal Sorunlara Bakışı Iraklı Türkmen Siyasetçiler ile Görüşme Notları Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı Turhan Müftü ile Görüşme Irak Türkmen Cephesi Diyala Milletvekili Hasan Özmen ile Görüşme Kerkük Vilayet Meclisi Başkanı Hasan Turan ile Görüşme Selahattin Vilayet Meclisi Üyesi Ali Haşim Muhtaroğlu ile Görüşme Irak İslam Yüksek Konseyi Musul Milletvekili Şeyh Taki El Mevla ile Görüşme Selahattin Vali Yardımcısı Ahmet Koca ile Görüşme Türkmen Vefa Partisi Başkanı ve Eski IİYK Milletvekili Feryat Ömer Abdullah Tuzlu ile Görüşme...55

6 TAKDİM uzmanları ilki Aralık 2010 ve ikincisi Şubat 2011 ayları içinde olmak üzere kısa süre içinde iki kez saha araştırması yapmak üzere Irak a gitti. Bu araştırmalarda neredeyse Irak ın bütün vilayetleri ziyaret edildi. Bağdat, Musul, Kerkük, Süleymaniye, Erbil, Dohuk, Selahattin, Necef ve Kerbela vilayetlerinde yapılan görüşmeler neticesinde Irak ın tüm siyasal ve sosyal gruplarına erişme şansına sahip oldular. olarak objektif bilgiye ulaşma çabamız çerçevesinde bu tarz saha araştırmalarına büyük önem veriyoruz. Bölgede birinci elden elde edilen bu bilgiler neticesinde iki raporu hazırlandı. İlki Türkiye açısından stratejik öneme sahip olmasına rağmen toplumsal ve siyasal yapısı hakkında halen detaylı bilgi ve değerlendirmenin olmadığına inandığımız Bölgesel Kürt Yönetimi üzerine hazırlanan ve yayınlanan çalışmaydı. Elinizdeki çalışma bahsedilen saha araştırmaları neticesinde hazırlanan ikinci rapor. Bu raporda araştırmacılar tarafsız bir gözle Irak ın belli başlı siyasal ve sosyal gruplarının ülkedeki temel siyasal sorunlara bakışını yansıtmaya çalışıyor. Yazarların kısa değerlendirmelerinin yanı sıra çoğu zaman sözü doğrudan Iraklı siyasilere bırakıyoruz. Sünni Araplar, Şii Araplar, Kürtler ve Türkmenler şeklinde kabaca sınıflandırdığımız Iraklı grupların; hükümet kurulma sürecine ve yeni hükümete bakışları, birbirleri arası ilişkileri, Türkiye nin Irak politikası gibi konulardaki görüşlerini doğrudan okuma şansına sahip olacaksınız. Yazarların görüşmelerden edindiği izlenimleri, vilayetlerin genel siyasi, güvenlik ortamına ilişkin değerlendirmeleri de çalışma içinde bulabilirsiniz. Irak gibi zorlu bir coğrafyada böyle bir saha araştırması gerçekleştirerek özgün bir çalışma ortaya çıkarttıkları için yazarlara teşekkür ediyor, Iraklı Grupların Temel Siyasi Sorunlara Bakışı ve Türkiye ile İlişkiler başlıklı raporu kamuoyunun ilgisine sunuyoruz. Saygılarımla Hasan Kanbolat Başkanı

7

8 Rapor No: 54 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen, Ortadoğu Danışmanı ve Ahi Evran Üniversitesi U.İ.B. Başkanı Oytun Orhan, Ortadoğu Uzmanı ve A.İ.B.Ü. Doktora Programı Bilgay Duman, Ortadoğu Uzmanı Ogün Duru, Yönetici Editörü ve A.İ.B.Ü. Doktora Programı IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA Özet - Irakiye ve Hadba içinde Musul un toprak bütünlüğünün korunması konusundaki fikir birliğinde bir çatlak oluştuğu görülmektedir. Bir kesim Sünni Arap grubu taviz vermeden hareket ederken bir diğer kesim de Kürtlerin rızasını alarak devam etmeye çalıştığı düşüncesi yerleşmiş durumdadır. Musul da genel kanaat Hadba Grubu nun şu anki gibi hareket etmeye devam etmesi durumunda bundan sonraki seçimde aynı başarıyı sergileyemeyeceğidir. - Tarihsel olarak Irak İslami Yüksek Konseyi en güçlü parti olmasına rağmen seçim sonuçları dikkate alındığında bugün bu koalisyon içindeki en güçlü partinin Sadr Hareketi olduğu söylenebilir. Çünkü, Sadr Hareketi tek başına bu koalisyonun sahip olduğu 70 milletvekilinin 40 ına sahip konuma yükselmiştir. Seçimden sonra uzun süre Maliki nin başbakanlığına karşı olan Sadr Hareketi nin İran ın baskısıyla bu karşı çıkıştan vazgeçmesiyle Şii gruplar arasında işbirliği sağlanabilmiş ve Maliki hükümeti kurabilmiştir. - Kürtlerin kazanımlarını artırma çabasının en önemli boyutları coğrafi genişleme ve petrol hakları oluşturmaktadır. Kürtler, Irak ta etnik ve/veya mezhepsel bir federative düzen kurulmasını istemekte, Irak ın mevcut idari yapılanmasının Saddam Hüseyin döneminde zorla değiştirildiğini ileri sürmektedir. ABD askerlerinin Irak tan çekilmesi sürecinde Kürtler diğer Iraklı grupların pekçoğundan farklı olarak net bir duruşa sahiptir. Irak ta henüz güvenlik güçleri tam olarak organize olamadığından ABD askerlerinin çekilmesinden sonra özellikle tartışmalı bölgeler de sorunların artacağını düşünmekte ve bu nedenle ABD nin Irak tan tam olarak çekilmesine karşı çıkmaktadırlar. - Türkmenler 2010 yılında yapılan seçimde bir önceki seçim kadar milletvekili çıkartmalarına rağmen elde ettikleri bakanlıkların sayısın 1 arttırmışlardır. Ancak Türkmenlerin siyasi hareketlerindeki dağınıklık her halde göze çarpmaktadır. Bu çerçevede en büyük siyasi Türkmen örgütlenmesi olan Irak Türkmen Cephesi nde son dönemde yaşanan değişim bu dağınıklığın aşılmasında yeni bir umut yaratmıştır sonrası Türkmenlerin en çok ön plana çıkan sorunu Kerkük olmuştur. Uzun bir süre Türkmenler ve Araplar Kerkük ün KBY ye bağlanmasının önüne geçmek istemişlerdir. Bu konuda pek çok kez ortak tutum almışlardır. Ancak son dönemde temel politikalarda farklılık olmamasına rağmen yaklaşım farklılıkları Kerkük te yeni bir dengenin doğuşunun sinyallerini vermektedir. Özellikle, Kerkük te yaşanan arazi anlaşmazlıkları sıradan insanın gündelik yaşantısını etkilemektedir. Bu durum her geçen gün çözümsüzlüğe sürüklenmekte, bu da Türkmenleri olumsuz etkilemektedir. 7

9 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ 1. SÜNNİ ARAPLAR 1.1. Iraklı Sünni Arapların Temel Siyasal Sorunlara Bakışı Irakiye Listesi nin en önemli gruplarından biri olan Hadba Listesi içinde, hükümet kurma sürecinde yaşanan bazı gelişmelerden dolayı fikir ayrılıkları yaşanmaktadır. Birçok Musullu partinin ittifakı sonucu oluşan Hadba içinde Musul Valisi Etil Nuceyfi, Meclis Başkanlığı na getirilen Usame Nuceyfi ve gruplarına karşı ciddi bir tepki oluşmuştur. Bunun temel olarak iki nedenden kaynaklandığı söylenebilir. Birincisi hükümet kurma sürecinde bakanlıklara sadece Nuceyfi grubundan kişilerin atanmasıdır. Bakanlığa getirilen kişilerin yerine Meclis e çıkartılan yeni milletvekilleri de yine Nuceyfilere yakın isimler arasından seçilmiştir. Bu da Hadba içindeki diğer grupların makamların dağıtımında adil davranılmadığı gerekçesiyle muhalif bir görüş oluşturmalarına neden olmuştur. İkinci ve daha önemli neden ise Nuceyfi grubunun seçimden once vaat ettikleri ve seçimden sonraki politikaları arasında çelişki olmasıdır. Hadba içindeki muhalif grupların görüşlerine göre Hadba Listesi seçimden önce Musul un toprak bütünlüğünün korunması ve Kürtlerin Musul dan çıkarılması vaatleri temelinde Musul halkından oy almıştır. Ancak seçimden sonraki süreçte Nuceyfi grubunun Kürtlerle görüşmesi ciddi şüpheler uyandırmıştır. Bu noktadaki ortak görüş Etil ve Usame Nuceyfi kardeşlerin makam ve kişisel çıkar hesapları nedeniyle Musul da oy almalarına neden olan Kürt karşıtı duruşlarından taviz vermeye başladıklarıdır. Irakiye ve Hadba içinde Musul un toprak bütünlüğünün korunması konusundaki fikir birliğinde bir çatlak oluştuğu görülmektedir. Düşünce birlikteliği parçalanmış durumdadır. Bir kesim Sünni Arap grubu taviz vermeden hareket ederken bir diğer kesim de Kürtlerin rızasını alarak devam etmeye çalıştığı düşüncesi yerleşmiş durumdadır. Parlamento Başkanlığının Kürtlerle yapılmış bir anlaşma sonucunda Usame Nuceyfi ye verildiğine inanılmaktadır. Bu da Hadba içindeki bazı kesimleri etkilemiştir. Son zamanlarda Birleşmiş Milletler de Hadba ile Ninova Kardeşlik Listesi (Musul Kürt Listesi) arasında sorunların çözümü yönünde çabalar da bu grupların şüphelerini artırmaktadır. Musul da genel kanaat Hadba Grubu nun şu anki gibi hareket etmeye devam etmesi durumunda bundan sonraki seçimde aynı başarıyı sergileyemeyeceğidir. Hatta şu anda yeni bir seçim yapılsa Usame Nuceyfi nin seçilme şansının az olduğunu bile iddia etmektedirler. Zira Musullu Arapların oy vermesini sağlayan söylemlerden tamamen vazgeçilmiştir. Bu gruplar Musulluların belli hedefler için Hadba ya oy verdiğini, bu hedeflerin de Musul un toprak birliğinin korunması ve peşmergelerin Musul dan çıkarılması olduğunu, eğer bu hedef ortadan kalkmışsa hiç kimse destek vermeyeceğini ifade etmektedir. Sünni Arapların nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturduğu vilayetlerden birisi de Selahattin dir. Birkaç yıldır, Selahattin in merkezi Tıkrit te düzelmeye başlayan güvenlik durumu son dönemlerde kötüleşmiştir. Vilayette bu sorunun kaynağı olarak dış güçler görülmektedir. Irak hükümeti ile halk arasında güvensizlik yaratmak isteyen siyasi partiler ve dış güçlerin güvenlik sorununu yaratmaya çalıştığı ifade edilmektedir. Diğer bir neden olarak Selahattin ve Diyala sınırındaki Kürt güçlerin istikrarsızlık yaratarak etki sahibi olmaya çalışmaları ileri sürülmektedir. Selahattin de görev yapan Irak ordusunun 4. Karargahının Tıkrit civarında görev yaptığı ve bunların %90 ının Kürtlerden oluştuğu belirtilmektedir. Selahattin Vilayeti nde Türkmenlerin merkezi olan Tuzhurmatu da bir süre devam eden sessizlik döneminden sonra güvenlik durumunun kötüleştiği iletilmiştir. Son dönemde suikastlar, patlamalar ve adam kaçırmalar yine başlamıştır. En son Selahattin Vilayet Meclisi ne yapılan saldırılar bu vilyattetki güvenlik durumunun aldığı vahim hali gözler önüne sermektedir. 8

10 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA Selahattinli Sünni Arapların Irak ın güncel sorunlarına ilişkin bakışları şu şekildedir: Sünni Araplar tartışmalı bölgeler diye bir kavramı tanımadıklarını ifade etmektedirler. Ayrıca kendileri açısından 140. madde gibi bir sorun olmadığını ifade etmektedirler maddeyi tanımalarının Basra nın İran ın, Anbar ın da Ürdün ün bir parçası olduğunu kabul etmeleri anlamına geleceğini ve bu maddeyi her an patlamaya hazır bir mayın tarlası olarak gördüklerini ifade etmektedirler. Federalizm konusuna ise şu şekilde yaklaşmaktadırlar. Federal bir ülkenin birleşik bir ülke anlamına geldiğini sadece merkezi otoritenin yetkilerinin bir kısmını federal bölgelere vermesi olarak görmektedirler. Dolayısıyla mevcut federal yapıyı kabullenmekle birlikte Irak ın birliğinden taviz olarak görmedikleri görülmektedir. Kürtlerin talep ettiği anlamda bir federalizmin ise federalizm değil konfederalizm olduğunu ifade etmektedirler. Federalizm anlayışlarında bir bütün olarak Irak ın parçası olduklarına ve bütün bölgeleri ve halkarı birleştiren bir merkezi hükümetin varlığına inanmaktadırlar. Kuzey dışında güneyde de bir federal bölge kurulması girişmini ise Irak ın parçalanması anlamına geleceğini ifade etmektedirler. Selahattin Vilayetinde yaşanan sıkıntılardan biri bürokratrik sorunlardan dolayı vilayete aktarılan bütçenin tamamının kullanılamamasıdır. Bu nedenle yıl sonuna kadar kullanılmayan paralar Maliye Bakanlığı na geri dönmektedir. Böylece birçok proje hayata geçirilemeden bu projelerin paraları Maliye Bakanlığı na dönmektedir. Selahattin Vilayeti ne Irak hükümetinden ayrılan bütçenin azlığından dolayı şikayetler bulunmaktadır. Kaynaklar yetersiz olduğu için az sayıda projeyi hayata geçirilebilmektedir. Elektrik ve su altyapı projelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Şu an itibariyle Selahattin Vilayetinde günde 6 saat elektrik verilebilmektedir. Ayrıca hükümetteki belirsizlik nedeniyle atamalar yapılamamaktadır. Selahattin deki durumun bu şekilde devam etmesi durumunda Irak ın bazı vilayetlerinde başlayan hükümet karşıtı gösteri ve yürüyüşlerin Selahattin de de gerçekleşmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir Iraklı Sünni Arap Siyasiler ile Görüşme Notları Irak Arap Partisi Genel Başkanı ve Eski Milletvekili Mahmut Azzavi ile Görüşme : Öncelikle kendinizi ve partinizi tanıtabilir misiniz? İsmim Muhammed El Azzavi. Irak Ulusal Arap Partisi Genel Başkanıyım. Aynı zamanda Irak parlamentosu bir önceki dönem milletvekiliyim. Ben parti başkanı olarak partimiz herhangi bir dış etki altında kalmaksızın Irak ın yeniden yapılanmasını ve kalkınmasını amaçlıyoruz. Bizden yeni hükümetin kurulmasında katılmamız istendi ancak bizim bazı konulardaki şartlarımız yerine getirilmediği için anlaşamadık. Biz hükümetin kendi çıkarları ya da parti çıkarları için çalışan hükümetlere karşıyız. Bizim partinin bütün üyeleri bu tarz yaklaşımlara karşıdır. : Son seçimlere hangi liste ile girmiştiniz? Biz ayrı bir liste olarak kendi başımıza girdik. Ulusal Birlik Cephesi adı altında girdik. Bizim liste ile Kanun Devleti arasında görüşmeler oldu. Ancak bizim isteklerimizi yerine getiremediği için anlaşamadık. Biz mezhep ayrımı yapan bir partinin hükümet başına gelmesini istemedik. Mesela Cumhurbaşkanı Kürt tür, Başbakan Şii dir, Meclis başkanı da Sünni dir. Bize göre bu durum devletin çökmesine neden olacaktır. Bu tür olayların hala devam etmesi yeni hükümetin istikrarsızlığına yol açacağını parti olarak ilettik. Biz Irak ın bölünmesine de karşıyız. Bunun için gerekirse kendimizi ortaya koyarız. Bizi destekleyenleri savunuruz. Burası Kürt, burası Şii, burası Sünni bölgesi gibi yaklaşımlara kesinlikle karşıyız. Aslına bakarsanız Irak küçük bir dev- 9

11 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ lettir. Irak ın Kürt, Şii, Sünni Ezidi diye bölünmesi bu devletin değerini azaltacaktır. Biz buna her zaman karşı çıktık. Biz bu konuya tarih perspektifiyle bakıyoruz. Bir partinin Irak ta iktidara gelmesi için bunun milliyetçi tarafına ve tarihine bakmamız gerekiyor. Milliyetçi bakışı ve tarihi olmayan bir partinin iktidara gelmesi Irak devletinin çökmesine neden olabilir. Her ne kadar bazı partiler ve kişiler Türkiye ve İran ın Irak içişlerine karıştığını söylese de her iki ülke de tarih boyunca Irak ın bütünlüğünü savunmuştur. Biz bu görüşlere katılmıyoruz. Bu ülkeler her zaman Irak ın yanında olmuştur. Bütünlüğü savunmuştur. Benim görüşüm Türkiye nin herhangi bir çıkarı olsaydı özellikle Musul da bir beklentisi olsaydı Sevr anlaşmasından sonra Musul u alabilirdi. Ancak halkın tercihine bıraktı. Bence Türkiye nin bir beklentisi yoktur. : Partinizin tabanı nedir, kimlerden destek almaktadır ve hangi vilayetlerde faaliyet göstermektedir? Bizim partimiz herhangi bir dış ülkeden ya da dış partilerden veya herhangi bir gruptan destek almıyor. Biz iktisadi bir oluşum değiliz. Bizi destekleyen bizim üyelerimizdir. Biz ulusal ve milliyetçi bir parti olduğumuz için ABD bize sürekli karşı çıktı ve gelişmemizi istemedi. Ayrıca Irak ın her yerinde faaliyet gösteriyoruz. Son seçimde 11 binin üzerinde oy aldık ancak ABD oylarımızı kesti. Ben bir önceki Parlamento seçimlerinde milletvekili seçildim. Son seçimde bağımsız olarak Irakiye Listesi içinde yer aldık. Sadede Musul da değil, Irak ın genelinde Bağdat Diyala da adaylar gösterdik. Irak genelinden 13 milletvekili adayımız vardı. : Tartışmalı bölgeler konusundaki görüşünüz nedir, nasıl bir çözüm öngörüyorsunuz? Öncelikle hukuki olarak biz bu tartışmalı bölge kavramının var olmadığına inanıyoruz. Bir bölgenin tartışmalı bölge olması için iki ayrı ülkenin bir bölge üzerinde egemenlik iddiasından bulunması gerekir. Bizim görüşümüze göre tartışmalı bölge kavramı kuzey yönetimi tarafından ortaya atılan bir terimdir. Onlar da kendi yaşam alanlarını daha genişletmek için bunu ortaya atmıştır. Sonucu ne olursa olsun bu amaçlarının gerçekleşmesine izin vermeyeceğiz. Ne Musul da ne Kerkük te ne de Diyala da hiçbir zaman izin vermeyeceğiz. Bizim Irak a bakışımız Irak ın bütün olduğudur. Bu tartışmalı bölgelere denilen konular geçicidir ve yakında ortadan kalkacaktır. ABD ve ortakları Irak tan çekildikten sonra ben inanıyorum ki Irak eski durumuna dönecektir. Sonuç olarak biz Irak ın federalleşmesine veya bölünmesine karşıyız. Her ne kadar kuzey yönetimi ifadesini kullansalar da sonuçta Erbil, Dohuk ve Süleymaniye de Irak ın vilayetleridir. Diğer ifadeler Kürtlerin kendilerini ilgilendirir bir geçerliliği yoktur. Bu hak da zaten zamanında Saddam tarafından Irak Devleti tarafından verilmiş bir haktır. Biz tanıdık bu hakkı kendilerine. Şimdi de daha fazlasını bekliyorlar. Musul a girmek alanlarını genişletmek istiyorlar. Ben bunu çekinmeden dile getiriyorum. : Hükümet pazarlıklarında Kürt yönetimi 140. Maddeye ilişkin taleplerini öne sürdüler. Siz bu maddenin uygulanması konusunda ne düşünüyorsunuz? Geçen dönemde ben bunu tartışmıştım. Buna da sürekli itirazımız oldu. Biz Anayasanın %90 ına karşıyız. İlk başta tartışmalı bölgeler denen bir kavram olamaz Madde de olamaz anayasada. Biz parti olarak öneri de sunduk Meclise geçen dönemde Maddeyi tartışmalı bölgelere karşı çıktık. Mesela anayasada bir Irak vatandaşın ikameti veya gayrimenkul edinmesi ile ilgili şöyle bir ifade var. Türkiye de Ankaralı bir vatandaşın ülkenin diğer bir şehrinde gayrimenkul alması önünde bir engel var mı? Yok. Zaten olamaz da. Ancak bizim anayasamızda var. Bu olamaz. Geçmişte Anayasa ya karşı çıktık. Bu anayasayı yapanlar ne yazık ki kanundan habersizdir. Anayasanın 1. bendi Iraklıların 10

12 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA Irak ın her yerinde ikamet hakkı olduğunu 2. bendi de bir kişinin bölgenin demografik yapısını değiştirmek amacıyla ikamet yerini değiştirmenin yasak olduğunu söylüyor. Bu da kanunda büyük bir yanlışlıktır. ABD sayesinde bu anayasa yapılmıştır. Sırf gelecekte sorunlar çıksın diye yapılmıştır bu anayasa. Bizi susturmak için bazı şeyler teklif edildi ama susmadık. : Bugün Musul un bazı kısımları Irak ordusunun değil peşmerge güçlerinin kontrolü altında. Hükümetin kurulması sürecinde de 140. maddenin uygulanması yönünde bir söz verildi. Hükümetin bu maddenin uygulanması yönünde bir karar alması durumunda nasıl tepki verirsiniz? Çok açık konuşacağım. Irak ın bütün siyasi partileri Kürt partilere yakınlaşmak istemişlerdir. Bunun iki sebebi vardır. Yanlarına Kürt partileri alarak hükümeti kurabilmek, böylece Kürt partilerin desteği ile daha fazla bakanlık elde edebilmek. Bizi üzen şey partiler seçimden önce başka, seçimden sonra başka açıklamalarda bulundular. Seçimden önce Kürt partilere karşı çıkan partiler olarak bilinmelerine rağmen seçim ertesinde onlarla oturup kalkmaya başladılar. Bu Irak halkının değil kendi kişisel çıkarları içindir. Son seçimde ve seçim sonrasında ortaya çıkan ilişkiler ticari ilişkilerdir. İnsanların soydaşlarını satması ticari bir olaya dönüşmüştür. Bizim elimizde deliller var. Bunu da yeni parlamentoya ilettik. Seçim zamanında insanları para ile satın aldılar. Mesela 5000 oy getirene bu kadar, 4000 oy getirene bu kadar diye insanlar oy satın aldı. Bizim de elimizde resmi deliller var. Ayrıca seçim merkezlerinde oyların değiştirildiğine ilişkin elimizde fotoğraflar var. Irak vatandaşı da çok iyi niyetli olduğu için kendisine söylenenlere hemen inanıyor. Bir kişi televizyondan çıkıp ben Kürtlere karşıyım, Musul un birliğini koruyacağım dediğinde buna hemen inanıyor. Seçim bittikten sonra seçim öncesinde Kürtlerle şu sorunlar vardı o nedenle bu tarz açıklamalar yaptım gibi açıklamalar getirmeye çalıştılar. Benim görüşüme göre gelecek vilayet seçimlerinde Irak ve Musul da köklü bir değişiklik ortaya çıkacaktır. Şimdi Irak vatandaşları ve özellikle Musul halkı destek verdiği kişilerin gerçek yüzünü gördü. Bence halk bunlara gerekli dersi verecektir. Caddeye indiğinizde bir Musullu ya sorduğunuzda sen bu kişiyi destekledin oy verdin ne diyorsun diye sorarsan oy verdiğim eli keseyim gibi pişmanlık belirten ifadeler kullanacaktır. Biz bu duruma sevinmiyoruz. Keşke Musullu vekiller seçim öncesi verdikleri sözleri tutsaydı da Musul halkı kazansaydı, ama olmadı. Son seçimlerde ve önceki seçimlerde milletvekili ve bakan olan kişiler koltuklarına oturduktan kısa süre sonra Suriye, Türkiye, İran gibi ülkelere gidip orada kalıyorlar. Hiç milletleri ile ilgilenmiyor ve halkının sorunlarını dinlemiyorlar. Bu tarz siyaset anlayışı da bizi üzüyor. : Irak halkı büyük siyasi sorunların yanı sıra hizmetlere ilişkin de ciddi sıkıntı yaşıyor. Özellikle de su ve elektrik konuları çok önemli. Su ve elektrik sorunlarının çözümü için ne öneriyorsunuz? Benim sorunumun temeline geldiniz. Ben geçen dönem Irak parlamentosunda tarım ve su konularından sorumluydum. Amman da bir toplantıda Türkiye Çevre Bakanı ile aramızda geçen diyalogu size aktarayım. Dicle Nehri Türkiye den Irak a geliyor. Türkiye yaklaşık 570 metreküp su veriyor. Amman da bununla ilgili bir diyalogumuz oldu. Türkiyeli yetkililere Türkiye de yapılan büyük su projelerinden sonra Irak a verilen miktarın 250 metreküpe düşürdüklerini ilettik. Bu miktarın Irak ta yapılacak olan projeler ve tarım için yeterli olmayacağını ifade ettik. Türkiye tarafı ise Irak a verilen 250 metrekübü ne yaptığımızı sordu. Ben de bir şey yapılmadığını ve aktığını söyledim. Bana siz faydalanmıyorsunuz bari biz faydalanalım diye cevap verdiler. Bu da bir gerçektir. Biz sudan faydalanamıyoruz yılından bu yana su projeleri geliştiremedik. Sudan faydalanamıyoruz. Son 3 yıl içinde Irak ın bazı bölgelerinde kuraklık gerçekleşti. Tarım konusunda da çok yanlışlıklar yapıldı 11

13 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ ve su değerlendirilmedi. En küçük ürünler bile dışarıdan gelmektedir. Meyve, sebze bile dışarıdan geliyor. Suyu tarım alanında da kullanamadık. Ülkenin ekonomik durumunu anlamak için devletimizin yaşadığı durumdan bahsetmemiz gerekiyor. Sanayi alanında da projelerimizden bahsetmek istiyorum. Planda var var ama fiiliyatta bir şey yok. ABD ve ortakları Irak ı öyle bir duruma getirdi ki halkımızı sadece ye-iç-yat konumuna soktu. İnsanlar çalışmak istese de buna hali kalmamıştır. Üretmeden tüketen bir topluma dönüştük. Üzülerek bu gerçeği sizinle paylaşıyorum. Irak vatandaşının kuzeyinden güneyine kadar en büyük isteği işine gidip işini bitirip sağ salim evine dönmektir. Elektrikten bahsedecek olursak, Irak son 20 yıl içinde elektrikle ilgili de herhangi bir proje geliştirmedi. Irak nehir bakımından esasen zengin bir ülke. İstediği projeyi geliştirebilirdi ama bunu yapmadı. Bunlar Irak vatandaşları için büyük sorunlardır. Sıkıntı çektiler, korku yaşadılar. İçimizden ortaya çıkacak bir devrime ihtiyacımız bulunmaktadır. : Hükümetin geleceğini nasıl görüyorsunuz, bir dahaki seçime kadar varlığını sürdürebilecek mi? Şu ana kadar hükümetin dörtte biri oluştu. Geriye kalan yerler için partiler arasında anlaşmazlık oluyor. Ben de bir parti başkanı olduğum için benim de bakanlıklar konusunda fikirlerimi soruyorlar. Bence Irak ta yeni hükümetten bahsetmemiz şu an imkansızdır. Partiler arasında bir uyumun sağlanması için partilerin şahsi çıkarlarından vazgeçmeleri birinci şarttır. Biz şu anda bağımsız bir hükümet değiliz. ABD istediği adamı istediği bakanlığa getiriyor. Irak şu an Bağdat taki ABD Büyükelçiliği tarafından yönetiliyor. : Partinizin Meclis-i Ala, Dava Partisi, Sadr Grubu ile ilişkileri nasıldır, bu partilerin politikalarına nasıl yaklaşıyorsunuz? Irak ın güneyi ve her tarafındaki milliyetçi veya ulusal düşünceye sahip partilerle ilişkimiz vardır. Ancak ırkçılık fikrini besleyen bazı partilere karşı şartlarımız vardır. Irak ın ortası ve güneyinde Irak vatandaşları olumlu bir anlayışa ulaştı. Özellikle Diyala, Kerkük, Selahattin, Musul ve Anbar vilayetlerinde yeni değişimler meydana gelecektir. Kerkük te Arap partileri, Irak Türkmen Cephesi ve Goran Hareketi ile temaslarımız oldu. Kerkük teki vilayet meclisi üyelerini değiştirmeye çalıştık ve başarılı olduk öncesi durumu göz önünde bulundurarak yeni vilayet meclisini oluşturmaya çalıştık. Çünkü 2004 yılından sonra herkes biliyor ki Kürt partileri tarafından Kerkük e büyük bir insan göçü yaşandı ve demografisi değiştirildi. Ancak Arap partiler, Irak Türkmen Cephesi ve Goran hareketi birleşerek Kerkük vilayet meclisi üyelerinde değişiklikler yaptık. Bunun da şehrin geleceği için olumlu bir adım olduğuna inanıyoruz. Selahattin ve Diyala da bazı partiler tarafından baskıya maruz kaldık. Arap partileri, Türkmen Cephesi ve bazı Kürt aşiretleri olsun yani Irak ı bir vatan olarak gören taraflarla görüştük ve umuyorum ki bu da olumlu sonuç verecektir. Sonuç olarak biz Irak ın bölünmesine her zaman karşıydık. Bir tek biz değiliz. Araplar, Türkmenler hatta bazı Kürt aşiretleri de Irak ın birliğini savunmaktadır. Kuzeyde yaşayan Kürtler de güçleri yetseydi eminim ki bölgeyi yöneten iki partiyi değiştirirdi. : Türkiye ye nasıl bir mesaj vermek istersiniz? Son olarak şunu eklemek istiyorum. Türkiye nin farklı siyasi partiler arasında bir siyasi denge gözetmesi normaldir. Bu bütün dünyada siyasetin bir gerçeğidir. Tabi ki her partinin siyasi düşüncesi farklı olabilir. Ancak son yıllarda Türkiye nin özellikle güneyindeki bazı oluşumlar tarafından hükümetine baskı yapılarak gayri meşru bazı şeyler elde edildiğini okuyoruz ve görüyoruz. Benim kanaatime göre 2012 sonrasında Ortadoğu da önemli değişiklikler olacak. Özellikle de Kuzey Irak ın iddia ettiği Kürdistan bölgesi Kürdistan devletine dönüşecek. Umarım 12

14 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA ki Türkiye hükümeti güneydeki bazı partilerin her isteğini yerine getirmez. Son olarak Türkiye Cumhuriyeti nin İsrail e karşı tavrından çok memnun olduğumuzu söylemek istiyorum. Saygılarımızı sunuyoruz Selahattin Vilayet Meclisi Başkanı Ammar Yusuf Hammud ile Görüşme : 2009 yılında Vilayet Meclisi seçiminden bu yana Selahattin deki ekonomik, siyasi ve ekonomik gelişmelerden bahsedebilir misiniz? Geçen 2003 ten sonra arada bağlılık yoktu. Çünkü demokrasi tecrübesi yeni bir tecrübe idi bu nedenle arada sorun vardır. Kitleler arasında sorun vardı seçiminden geçen 1,5 yıl içinde sorunlu kitleler arasında bir anlaşma oldu ve bir araya geldiler. Bunun da Selahattin e etkisi olumlu oldu. Ekonomi alanında önemli adımlar atıldı. Irak genelinde projeler konusunda Selahattin vilayeti birinci sırada geldi ve projeler konusunda çok başarılı olduk. Ekonomi durumu tabi ki doğrudan güvenlik durumuna bağlıdır. Güvenlik durumu ne kadar iyi olursa doğal olarak ekonomi de o derece de iyi seviyede olmaktadır yılında da Petro dolarlar geldi. Yani Irak ın ürettiği her varil petrolden elde edilen gelirden bir dolar Selahattin vilayetine ayrıldı. Selahattin Vilayeti nin bütçesi 220 milyon dolara yükseldi. Bu da büyük bir sıçramaya işaret etmektedir. Paralar ve projeler vilayetlerin nüfusuna göre dağıtılmaktadır. Her il, her ilçe ve kasabanın nüfusuna göre projeler dağıtılmaktadır. Siyasi durum düzeltikçe stratejik projelerine yöneldik. Altyapı projeleri hayata geçirdik. İlin çok büyük ihtiyaç duyduğu uzun vadeli projeler hayata geçirdik. Yatırım konusunda da yabancı ülekelri ve Arap ülkelerini ziyaret ettik. Böylece Selahattin deki yatırım seviyesini artırmaya çalıştık, teşvit etmeye çalıştık. Bu çerçevede en fazla ziyaret ettiğimiz ülke Türkiye dir. Selahattin de yatırım yapmasını istediğimiz ülkeler arasında Türkiye önceliğimiz arasında yer almaktadır. Türkiye nin ekonomik kalkınması bizim için örnek teşkil etmektedir. Bu kadar kısa süre içinde nasıl bu kadar yol aldığını araştırıyoruz ve bu süreci kendimize örnek alıyoruz. Güvenlik durumuna bakacak olursak Kürt vilayetlerden sonra güvenlik açısından Irak ın en iyi durumda olan vilayeti Selahattin dir. Bu da Selahattin in güvenlik birimleri, aşiretleri ve halkı arasında işbirliği ve halkın desteği sayesinde olmuştur. Yine de bazı sorunlar yaşanmaktadır. Ancak Irak ın diğer vilayetleri ile kıyaslandığında bu sorunlar daha az seviyededir. Bu konuyu halletmek konusunda çok büyük gayretler gösteriyoruz ve göstermeye devam edeceğiz. Vilayetimizin güvenlik durumunun komşu ülkelerdeki gibi olmasını istiyoruz. Biz şimdi yatırımcılar için güvenli bir zemin hazırladık. Şimdi buraya her yatırımcı gelebilir. Geldiklerinde burada her anlamda kendilerine yardımcı olunacaktır. : Selahattin vilayetinin doğal zenginlikleri nelerdir, Türk yatırımcılar hangi alanlarda yatırım yapabilir? Sanayi alanında yatırım yapılabilir Beiji ilçesi Irak genelinin en büyük sanayi ilçelerinden biridir. Toplu konut yatırımları projeleri yapılabilir. Turizm yatırımcılı da olabilir. Dini turizm yapılabilir. Samarra ilçesinde tarihi eserler bulunmaktadır. Tıkrit te gördüğünüz saraylar da turizm amaçlı olarak kullanılabilir. Dicle nehrinin Tıkrit ten geçiyor olması da ilimize ayrı bir güzellik katmaktadır. Bunlar ilk aklıma gelen detaylardır. : Selahattin vilayetinde iş yapan herhangi bir Türk ya da diğer başka ülkelerden gelen şirket bulunmakta mıdır? Hayır, ne Türkiye den ne de diğer ülkelerden burada yatırım yapan herhangi bir şirket bulunmamaktadır. : Bizlerin aracılığı ile Türkiye ye ne mesaj vermek istersiniz? 13

15 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ Türkiye ye insani yardımlarından ötürü çok teşekkür ediyoruz. Bu da komşu ve Müslüman bir ülke olmasının gereğidir. Irak Türkmen Cephesi vasıtası ile Selahattin de meydana gelen son patlamada yaralananlar Türkiye ye gönderildi. Biz de televizyonlar ve sizler vasıtası ile Türkiye ye olan minnettarlığımızı sunmak istiyoruz. Bizler de Türkiye nin yapmış olduğu bu yardımın karşılığını farklı alanlarda vermek istiyoruz. Bu görüşmeden de çok mutluyuz. Türkiye den resmi bir heyet gelirse biz burada güvenlik, konaklama konularında onlara yardımcı olmaya çalışıyoruz. Türkiye Irak için dost ve kardeş ülke olarak kalmaya devam edecektir Selahattin Vilayet Meclisi Üyesi Muhammed Fevzi Nakip ile Görüşme : İlk olarak kendinizi tanıtır mısınız? Benim adım Muhammed Fevzi Nakip. Selahattin Vilayet Meclisi üyesiyim. Aynı zamanda hizmetler ve Enerji komisyonunun da başkanlığı görevini yürütüyorum. : Selahhadin vilayetindeki şu anki siyasi durumu kısaca değerlendirebilir misiniz? Selahattin vilayetinde siyasi durum şu an itibariyle son derece istikrarlı bir durumdadır. Aynı zamanda halkın hizmetleri alması yönünde çalışmaktayız. : Irak ın işgalinden bu yana Selahattin de yaşanan süreci anlatabilir misiniz. İşgalden hemen sonra siyasi ortam ve hizmetler açısından durum neydi ve günümüze geldiğimizde neler değişti? 2003 sonrasında en büyük gelişme dikdatörlükten demokrasiye geçilmesidir. Demokrasi Irak ın 30 yıl boyunca yaşadığı totaliter yapıdan sonra yeni bir tecrübedir. Demokrasi adım adım gelişmesi gereken zor bir süreçtir. Şu an 2011 yılındayız ve Irak halkının büyük bir kısmı demokrasi kavramını yavaş yavaş anlayacaktır. Diğer insanları da demokrasiye inandırmak siyasi gerilim yolu ile olmayacaktır. : 2009 yılında Vilayet Meclis seçimi oldu. Selahattin Vilayet Meclisi ndeki mevcut durumu anlatabilir misiniz? Meclis te partiler arası denge nasıldır, Meclis in işleri yürütmesi konusunda gruplar arasında herhangi bir problem yaşanmakta mıdır, Meclis in güçlü ve zayıf yönleri nelerdir? Vilayet meclisi olarak diğer vilayetlerdeki gibi görevimiz insanların ulusal seviyede Irak Parlamentosu seçimlerine girmesini hazırlamak ve orada temsil edilmesini sağlamaktır. Bir başka önemli konu da ulusal hükümetin birçok partiler tarafından temsil edilmesidir. Bu 2003 işgalinden ve diktatörün yıkılmasından sonra başlayan bir anlayıştır. İnsanlar o tarihten bu yana hızlı bir şekilde birçok farklı siyasi içerikli parti oluşturdular. Ancak sürdürebilinir olanlar seçkin partilerdir. Yaşanan gerginlik ve tansiyonlar siyasi partilere bağlı değildir. Dış etkiler ve gerginlikler ve bunun siyasi partiler üzerindeki etkileri soruna yol açmaktadır. : Dış etken derken bölge ülkelerini mi yoksa Amerika yı mı kast ediyorsunuz? Ayrım yapmaksızın tüm komşu ülkeleri ülkeleri kast ediyorum. Bütün bu ülkeler Irak a müdahale etmek ihtiyacı hissetmektedir. : Son parlamento seçiminden sonra yeni hükümetin kurulması uzun süre aldı. Mevcut siyasi süreç hakkına ne düşünüyorsunuz. Sizce başarılı mı ilerliyor ve mevcut sorunların nedeni nedir? Komşu ülkeler Irak ın istikrarsız olması için müdahalede bulunmaktadır. Bu nedenle bizim öncelikli konumuz güvenlik sorunudur. Bu nedenle de hizmetlerden önce güvenlik konusunu çözmemiz gerekmektedir. Siyasi süreç hakkında ise şunu söyleyebiliriz. Iraklı siyasi partiler arasında güven sorunu yaşan- 14

16 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA maktadır. Bu nedenle de hükümetin oluşması çok uzun süre almıştır. Ancak yine de dış ülkelerin etkisi olmasaydı bağımsız bir hükümeti daha çabuk kuracağımızı düşünüyoum. : Selahaddin vilayetinin bir kısmı tartışmalı bölgeler içinde geçiyor. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? İlk olarak biz burada Vilayet Meclisi olarak görev yürütüyoruz. Anayasa ise Bağdat ta yazıldı. Bize göre tartışmalı bölgeler diye bir kavram bulunmamaktadır. Selahattin halkının %90 ı Anayasaya karşı oy kullandı. Bizim 140. madde gibi bir sorunumuz bulunmamaktadır. Bize göre Kürdistan diye bir bölge yoktur. Biz Kuzey Irak diyoruz. Biz farklı etnik gruplara haklar tanıyan bir ülkeyiz. Ülkenin birliğini sağlamaya çalışıyoruz. 18 vilayetten parlamenterler seçildi ve bunlar ülkenin birliğini sağlamakla görevli. Biz Vilayet Meclisi olarak biz hükümetin farklı yönde çalışmasını engellemekle sorumluyuz. Biz bu sınırlar i- çinde yaşayan her insandan sorumluyuz maddeyi tanımamız demek Basra nın İran ın, Anbar ın da Ürdün ün bir parçası olduğunu kabul etmemiz anlamına gelir. Biz bu maddeyi her an patlamaya hazır tam bir mayın tarlası olarak görüyoruz. : Selahattin halkı madem 140. maddeye karşı neden hükümet kurulma sürecinde 140. Maddeye açık bir karşı çıkış sergilemeyen Irakiye ye oy verdi? El Irakiye Listesi 140. maddeyi ne kabul etti ne de reddetti. Sadece bu maddeyi şimdilik erteledi. Açıkça konuşmak gerekirse çok önemli bazı şeyler içeriyor. Özellikle Kerkük ün demografik yapısından değişim yapılıyor. Şunu da kabul etmemiz gerekiyor ki komşu ülkeler de doğrudan bu süreci destekliyor ya da en a- zından gözlerini kapatıyorlar. Bu nedenle kendi ülkelerinden yaşayan Kürtlerin Kerkük ün demografik yapısını değiştirmek üzere göç etmesine göz yumdular. Şu anda Saddam Hüseyin in uyguladığı politikaların aynısını uyguluyorlar. Bir adım atılıyorsa buna karşı tepki de olacaktır. Aynı politikayı uyguluyorlar. Kerkük ün bir tarihi var bu da Kerkük ün durumunu etkiliyor. Kerkük ün zengin petrol yatakları nedeniyle böyle iddialarda bulunuyorlar. Ancak Kerkük Kerkük halkınındır ve bu halklar da Kürt, Türkmen ve Araplardır. : Irak federal bir ülke ancak federalizmin ortak bir tanımı yapılamıyor. Siz federalizm konusuna nasıl yaklaşıyorsunuz? Federal bir ülke demek birleşik bir ülke demektir. Burada merkezi otorite, yetkilerinin bir kısmını federal bölgelere vermektedir. Ancak bazı kesimler bu tanımı farklı şekilde yapıyorlarsa bu federalizm değil konfederalizm olacaktır. Konfederalizm de bölgeler kendi sınırlarını çizer, kendi kendini yönetir ve istediği zaman da diğer bölgelere sormadan bağımsızlığını ilan edebilir. Fakat bizim federalizm anlayışımızda bir bütün olarak Irak ın parçasıyız ve bütün bölgeleri ve insanları birleştiren bir merkezi hükümetimiz bulunmaktadır. : Türkiye nin Irak politikasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye nin Irak politikasından çok memnunum. Özellikle de Avrupa Birliği nin bir parçası olma düşüncesinden vazgeçtikleri için. Türkiye nin bir Müslüman ülke olarak Avrupa Birliği nde yer almaması gerektiğini düşünüyorum. Şu anda doğru yere geri döndüklerini düşünüyorum. Çünkü Türkiye, Avrupa nın değil Ortadoğu nun bir parçasıdır. Bizim birçok ortak değerimiz, ortak noktamız vardır. Türkiye nin bölge ve Irak politikası Ortadoğu nun istikrarının sağlanması açısından önemli bir destek oluşturuyor. : Türkiye Irak ın istikrarsızlığının ortadan kalkması ve ekonomik gelişmeler için daha fazla neler yapmalıdır? İlk olarak Türkiye tüm Irak a destek olmalıdır. Sadece Irak ın belli bir bölgesine değil. İkinci olarak Irak ın istikrarı demek Türkiye nin istikrarı demektir. Irak ın yeniden yapılanmasında Türkiye nin tecrübesi dolayısıyla önem- 15

17 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ li etkisi vardır. Bu nedenle Türkiye nin başardıklarına güveniyoruz. Son olarak da Türkiye Irak ın istikrarını göz ardı etmemelidir Irak ve Kerkük ün En Güçlü Arap Aşiretlerinden Ubeydi Aşireti Siyasi Lideri ve Kerkük Arap Aşiretler Meclisi Başkanı Abdulrahman Murşit El-Asi ile Görüşme : Kerkük te durum Kürtlerin aleyhine mi lehine mi gelişiyor? Türkmen, Arap, Kürt artık beraber çalışmaya başladı. Ayrıca Kürtlerin kendi içlerinde de sorunları var. Kürtler artık Arap ve Türkmenlerin söylediklerini daha çok dinliyor. Bunları dikkate alırsak durumun Kürtlerin istediği yönde gelişmediğini söylemek mümkün olabilir. : Kendiniz ve aşiretiniz hakkında bilgi verir misiniz? Aşiretimiz Havice de ve etrafındaki Riyaz, Reşad, Tavuk ta bulunuyor. Musul, Diyala ve Güney Irak ta da kolları var. Aşiretimizde hem Sünni hem Şiiler bulunmakla birlikte Sünni aşiret mensupları daha fazla. Bağdat ta Azamiye ve Karrada da Ubeyd ler var. Kerkük ün en büyük Arap aşiretleri Ubeydler, Cuburiler, Hamdaniler. Ubeyd aşiretinin en büyüğü Enver ül Asr dır. Ezelden beri Kerkük teyiz. Başlangıçta konar göçer bir aşiretti. Sonra yerleşik düzene geçti. : Ezelden beri Kerkükteyiz dediniz. O zaman Kerkük ün öncesini ve sonrasını da çok iyi biliyorsunuzdur. Kerkük te 2003 ten sonra yaşananları anlatabilir misiniz? 2003 ten sonra Kerkük, ABD nin desteği ile askeri ve siyasi açıdan Kürt grupların kontrolüne girdi. Bu durum devam ediyor. Kerkük te en fazla KYB nin ağırlığı var. Kürtlere göre, Kerkük te farklı kavimler arasında ortak bir yönetim var. Fakat bunun aslı yok. Her şey tamamen Kürtlerin kontrolünde. Kerkük te Şiiler de Kürtlerle ittifak yaptı. Seçim yasasında çıkan 23. madde uygulanmıyor. Ama Kürtler 140. maddenin uygulanması için bastırıyorlar. Bence iki önemli sorun var. Birincisi 23. Maddenin uygulanması, ikincisi nüfus sayımı. : Peki Kerkük teki demografi değişti mi? 2003 ten sonra Kerkük e Kürt geldi. Bu şartlarda nüfus sayımı ya da referandum yapılması mümkün değildir. Biz nüfus sayımı ya da referandum yapılmasını istemiyoruz. Kerkük te tüm devlet hizmetleri Kürt bölgelerine yönlendiriliyor. Merkezden gelen para hep Kürt semtlerine akıyor. : Arapları da Kerkük e yerleştiği söyleniyor Arapların Kerkük e yerleşmesi veya sayılarının artması Saddam ın zoruyla olmadı. Saddam 1978 de çıkardığı bir yasayla Kerkük e göçü serbest bıraktı. Burası sanayi şehri olduğu için insanlar rağbet etti ve Kerkük e yerleşenler oldu e kadar ise Kerkük e Arap göçü yoktur. Fakat Kürtlerin sorunları artınca tekrar kanun çıkarıldı. Kanun, aslen Kerküklü olmayanların buradan çıkmalarını öngörüyordu. Fakat Saddam ın bu kanunla memleketine gönderdiği insan sayısı i geçmedi. : Kerkük te ne kadar Arap nüfus bulunduğunu tahmin ediyorsunuz? 2003 ten sonra 58 bin aile Kerkük e göç etti. Yaklaşık 120 bin kişi tazminatını resmen aldı. Arapların Kerkük teki sayısı tahminen Havice merkezde 42 bin, Riyaz da 33 bin Reşad da 31 bin, Tazehurmatu da özellikle köylerde 25 bin ve Tavuk ta 43 bin olarak ifade edebiliriz. Ancak Kerkük merkezi bilmiyorum. : Sizce Kerkük te nasıl bir çözüm öngörülebilir? 16

18 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA Çözüm olarak Türkmenler buranın özerk bir bölge olmasını istiyor. Biz Araplar ise buranın Bağdat a bağlı olmasını, 23. Maddenin uygulanmasını, sonradan gelen Kürtlerin çıkmasını, petrol gelirinin Irak genel bütçesine aktarılmasını istiyoruz. Kürtlere para verilirse yerlerine geri dönerler. : Kerkük te durum Kürtlerin aleyhine mi lehine mi gelişiyor? Türkmen, Arap, Kürt artık beraber çalışmaya başladı. Ayrıca Kürtlerin kendi içlerinde de sorunları var. Kürtler artık Arap ve Türkmenlerin söylediklerini daha çok dinliyor. Bunları dikkate alırsak durumun Kürtlerin istediği yönde gelişmediğini söylemek mümkün olabilir. : Sorularımıza içtenlikle yanıt verdiğiniz için teşekkür ederiz. Biz de size bizi dinlemeye geldiğiniz için teşekkür ederiz. 2. Şİİ ARAPLAR 2.1. Iraklı Şii Arapların Temel Siyasal Sorunlara Bakışı ABD nin Saddam Hüseyin i devirmesinden sonra Şiiler Irak ı yönetmek için tarihî bir fırsat yakalamıştır. Şiiler, yeni Irak yönetiminde yer alma ve Irak ta başat olma hedefini benimsemiştir. Ancak, Iraklı Şiiler siyasal tutum ve görüş açısından bir bütünlük içinde değildir. 10 Mart 2010 da yapılan Ocak ta gerçekleşen seçimler Şii gruplar arasındaki güç mücadelesinin son durumunu göz önüne sermektedir. Önceki yerel ve genel seçimlerde birlik mesajı vermek ve öncelikle sistemde hâkim konuma gelmek için birlikte seçime giren Şii partiler, bu kez iki liste olarak hareket etmiştir. Bu listelerden birincisi Dava Partisi liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu (KDK) olurken diğeri ise birçok Şii partinin biraray gelmesiyle kurulan Irak Ulusal İtilafı ydı. KDK, Nuri el Maliki nin liderliğini yaptığı İslami Dava Partisi nin çevresinde toplanan çok sayıda küçük parti ve yerel olarak önde gelen isimden oluşan bir listedir. Merkeziyetçi, milliyetçi ve diğer Şii İslamcı partilere oranla laik ve güçlü bir lider olarak resmedilen Maliki nin temel vurgusu diğer önde gelen Şii partilerin büyük bir kısmı Şii ittifakı içinde yer almasına rağmen kendisinin bu mezhepçi akıma kapılmadığı olmuştur. Maliki nin koalisyonunda Kürtler, Türkmenler ve Sünni Araplardan bazı oluşumlar da vardır. Fakat, bu liste de asıl olarak mezhepçi çizgiden çok uzak değildir. Seçimleri küçük bir oy farklıyla ikinci sırada tamamlayan KDK, seçimden sonra diğer Şii koalisyon ile ittifak yaparak hükümeti kurma görevini almaya başarmıştır. Uzun süreli uğraşıların sonunda ise Aralık ayında hükümeti kurmayı başarmıştır. Hükümette başbakanlığın yanı sıra, başbakan yardımcılığı (Hüseyin Şehristani) Hükümet Sözcülüğü (Ali Debbağ), Yüksek Eğitim Bakanlığı (Ali Edip) nı elde eden Dava Partisi, Petrol Bakanlığı na da kendisine çok yakın bir bürokratı getirmiştir. Seçime giren diğer Şii koalisyonun adı ise Irak Ulusal İttifakı dır yılında yapılan seçimlere birlik olarak giren Birleşik Şii İttifakı nın halefi olan Irak Ulusal İttifakı, Irak İslami Yüksek Konseyi (IİYK), Bedr Örgütü, Sadrcılar, Fazilet Partisi ve Ulusal Reform Akımı gibi önde gelen Şii partilerin yanı sıra çok sayıda irili ufaklı politik grubu, partiyi ve önemli isimleri içermektedir. Bu ittifakın 2005 yılındaki büyük Şii ittifakından en önemli farkı Başbakan Nuri El Maliki nin Dava Partisi ile ona yakın bazı grupları içermemesidir. Irak Ulusal İttifakı her ne kadar mezhepçi bir görünüm vermemek için yanına bazı Sünni Arapları almış olsa da bu ittifakı oluşturan temel siyasi nosyonun Irak Şiilerini bir araya getirerek ülkede Şiilerin hâkimiyette olduğu bir sistem yaratmak olduğu söylenebilir. Şii Arapların çoğunlukta olduğu listede Uyanış Konseyi nin parçası olmasına rağmen bundan kopan küçük bir grup Sünni Arap ın yanı sıra Kürtler içinde azınlık olan Feyli lerden bir parti (Feyli Kürtlerin Genel Ulusal 17

19 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ Kongresi) ve Şii Türkmenlerin bazılarının destek verdiği iki parti de (Türkmeneli Partisi ve Türkmen Vefa Hareketi) bulunmaktadır. Hareketin içindeki partilerin dış ilişkilerine bakıldığında en yakın olunan ülkenin İran olduğu söylenebilir. Seçimde üçüncü sırayı alan Irak Ulusal İttifakı kendi içinde de farklı bir güç dengesine sahiptir. Tarihsel olarak Irak İslami Yüksek Konseyi en güçlü parti olmasına rağmen seçim sonuçları dikkate alındığında bugün bu koalisyon içindeki en güçlü partinin Sadr Hareketi olduğu söylenebilir. Çünkü, Sadr Hareketi tek başına bu koalisyonun sahip olduğu 70 milletvekilinin 40 ına sahip konuma yükselmiştir. Seçimden sonra uzun süre Maliki nin başbakanlığına karşı olan Sadr Hareketi nin İran ın baskısıyla bu karşı çıkıştan vazgeçmesiyle Şii gruplar arasında işbirliği sağlanabilmiş ve Maliki hükümeti kurabilmiştir. Irak Ulusal İttifakı, yeni hükümette 8 i Sadrcılardan olmak üzere 12 bakanlık almıştır Iraklı Şii Arap Siyasiler ile Görüşme Notları Sadr Hareketi Üyesi ve Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Kusay Suheyl ile Görüşme : Seçimler Sadr Hareketi için neyi değiştirdi? Seçimlerde Sadr Hareketi büyük bir başarı yakaladı. Şu an Irak ta Sadr Hareketi çok önemli bir durumda. Siyasetin ekseni diyebiliriz. Taraflar arasında medium ring oldu. Hükümetin kurulması için büyük çaba içerisindeyiz. Iraklılar istikrar ve güven istiyor. Bağdat ta 1 saat içerisinde 20 den fazla patlamanın olması Irak taki hükümet yokluğunun kötü etkisinin en büyük göstergesi. Sadr Hareketi, bu en kötü dönemde Iraklıların bize en fazla ihtiyaç duyduğu zamanda üzerine düşen görevi yerine getiriyor. : Hükümet sorunu aşılabilecek mi? Uzlaşma konusunda çok kritik bir aşamaya geldik. Hükümetin tüm grupları kapsayacak şekilde kurulması gerekiyor. Son olarak Kürtler, ABD nin isteklerine de karşı koyarak cumhurbaşkanlığını bırakmadılar. Obama nın Kürt liderlerle telefon görüşmesi sonuç vermedi. El-Irakiye Lideri Allavi nin Stratejik Politikaları Belirleme Konseyi Başkanı olmasını bekliyoruz. Irakiye içerisinde iki grup var. Bir grup Maliki nin başbakan olmasına karşı çıkıyor. Diğer grup ise uzlaşarak hükümette yer almak istiyor. : Yeni hükümette hangi politikalara ağırlık vereceksiniz? Önceliğimiz hükümet ortaklığının pekişmesi. Karar alma süreçlerinde uyumlu ve beraber hareket edilmesi. Irak halkına çok önemli hizmetler vermek gerekiyor. Bunların başında güvenlik, elektrik, sağlık ve maaşların düzenlenmesi geliyor. : Irak ta mezhepçilik sorununun, en azından ileride mezhepsel bir çatışma tehlikesinin ortadan kalktığını düşünüyor musunuz? Sanırım mezhepçilik fikri Iraklıların kafasından silindi. Siyasetçiler için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Artık çoğu siyasetçi çözüm için uzlaşma arıyor. Kimse gerilimin yeniden artmasını istemiyor. Herkes istikrar peşinde. Iraklıların artık bu işin üstesinden geldiğini söyleyebilirim. : Nüfus sayımının zamanlaması konusunda ne düşünüyorsunuz? Sizce milliyetin sorulması doğru mu? Sayım için önce normalleştirme gerekiyor. Özellikle çatışmalı bölgelerdeki istikrar açısından. Aksi takdirde milliyetin sorulması bir çatışma vesilesi olur. Genel anlamda bakarsanız etnik kimliğin sorulmasında bir problem yok, ama çatışmalı bölgelerde sorun yaratabilir. Örneğin Musul gibi yerlerde Şebeklerin kendilerini nasıl tanımlayacağı tartışma konusu. Bu yüzden Irak ta nüfus sayımı bir şeylerin kolaylaşmasına hizmet etmeli, zorlaşmasına değil. 18

20 -ORTADOĞU TÜRKMENLERİ IRAKLI GRUPLARIN TEMEL SİYASİ SORUNLARA BAKIŞI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER: SAHA ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR ÇALIŞMA : Çatışmalı bölgeler konusunda kısa vadede çözümler bekliyor musunuz? Açık söylemek gerekirse, hayır. Bu konuda kısa vadede bir çözüm geleceğini düşünmüyorum. Sadr Grubu olarak, bu bölgelerdeki çözümün taraflar arasındaki uzlaşmanın sağlanmasıyla olabileceğini düşünüyoruz. Uzlaşma olmadan bir çözüm dayatılması ancak meseleyi daha da karmaşık hale getirir. : Seçimlerden bu yana Türkiye nin Irak politikasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Seçimlerden sonra Türkiye yi pek çok Iraklı siyasetçi ziyaret etti. Türkiye önemli bir rol oynuyor. Türkiye Irak ın siyasi kilidinin çözümünde yer alıyor. Türkiye nin hükümete katılması için Irakiye ye baskı yaptığını biliyoruz. Öte yandan Türkiye ile Irak iki sene önce stratejik bir anlaşma imzaladı. Hedef ticareti 22 milyar dolara çıkartmak. Ama biz bu stratejik anlaşmanın hayata geçirilmesini parlamentoda yaptığımız görüşmeler sonucu su probleminin giderilmesi bağladık. Parlamentoda su konusunda çok yoğun çalışmalar yapıyoruz. Ben Avrupa Birliğinde de çok sayıda toplantıya katılıyor ve Iraklıların su problemi konusundaki düşüncelerini aktarıyorum. Irak topraklarının büyük bölümünde tuzlanma sorunu var. Toprağın ıslahı gerekiyor. Barajlarımızda su miktarı çok az. Elektriğimiz de büyük oranda hidroelektrik santrallerine bağlı ama üretim yapacak yeterli su dahi yok. Su yaşamın temel unsuru. Bu nedenle Türkiye-Suriye arasında su paylaşımı, dağılımı, veri değişimi konusunda sürekli işbirliği yapılmasını istiyoruz. DSİ nin büyük tecrübesi var. Bundan faydalanmak lazım. : Sadr Hareketi nin kimliği hep sosyodini olarak mı kalacak yoksa siyasi bir evrilme yaşanacak mı? Siyasi bir evrim geçireceğimizi düşünmüyorum. Çünkü siyasi partiler sadece partilerinin yararına çalışır. Bizim hedefimiz bu değildir. Biz tüm Irak ta çalışmak için kararlıyız. : Yanıtlarınız için teşekkür ederiz. Ben de teşekkür ederim, başarılar diliyorum Sadr Grubu Milletvekili Seyit Cevat ile Yapılan Görüşme : Sadr Hareketi hakkında bilgi verebilir misiniz? Sadr Hareketinin büyük babası Muhammed Bakır Sadr dır. Hepimizin babası ve Mukteda Sadr ın da babasıdır. Hareketimiz, Muhammed Bakır Sadr Ayetullah olduğu zaman başladı. Biz esasen Saddam zamanında güç kazandık. Şiiler arasında Cuma namazını kılınmadığı zamanda biz Cuma namazı kıldırdık. Ayetullah şehit olduktan sonra hareketin bir lideri yoktu. Saddam düştükten sonra da siyaset sahnesi boş kaldı. Tüm Şii ve Sünni partiler yurt dışından Irak a geldiler. Bu süreçte Kürtler de siyasete girdi. Birçok parti iktidara gelmek için çaba sarf etti. O dönemde Seyit Mukteda Sadr genç ve Şii bir lider olarak ortaya çıktı. En çok adamı olan kişilerden biriydi. Saddam gittikten sonra Cuma namazı kıldırdı. Milyonlar onunla beraber Cuma namazına gitti. ABD ve işgalcilere hiçbir zaman iyi gözle bakmadı. Saddam Hüseyin den sonra ilk Erbain ziyaretini Sadr grubu düzenledi. Bu grup devletle bağlantılı değildi. Bunu tamamen kendi inisiyatifleri ile yaptılar. O dönem Irak ta görev yapan ABD nin Irak Valisi Paul Bremer bu gelişmeden memnun olmadı. Milyonlarca insanın 1400 yıl önce ölmüş bir insan için böyle bir yürüyüş düzenlemesini anlayamadılar. Ve böylece kendi aralarında biz bu hareketi yok edemeyiz düşüncesi doğdu. Sınırlar kontrol edilemediği için bu dönemde El Kaide de Irak a girdi. Ve demokrasiyi yok etmek için çabaladı. ABD, Şii olan herkesi hapse atıyordu. Yine bu dönemde hem ABD hem de El Kaide Şiileri öldürüyordu. Biz de buna karşı koyabilmek için 2004 yılında silahlı bir grup kurduk. Adı 19